اضطراب، عوامل و نسخه درمانی قرآن (بخش دوم)

از دیگر سرچشمه های آرامش، داشتن روحیه آخرت گرایی است.
امام علی (ع) فرمود:
مَنْ أَکثَرَ ذِکرِ الْمَوْتِ رَضِی مِنَ الدُّنْیا بِالْیسِیر[9]
کسی که زیاد در یاد مرگ باشد از زندگی دنیا به اندکی راضی و خشنود خواهد بود.
 

اگر در زندگی مشکل داشته باشیم مانعی ندارد، زیرا اقتضای دنیا و زندگی چنین است ولی نباید با زندگی، مشکل داشته باشیم، باید خود را با زندگی سخت هماهنگ کنیم تا بتوانیم به آرامش برسیم.
 

یکی از عوامل و زمینه های آرامش، ازدواج است. قرآن می فرماید:
وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنْفُسِکمْ أَزْواجاً لِتَسْکنُوا إِلَیها وَ جَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً[10]
واز نشانه های او این است که از جنس خودتان، همسرانی برای شما آفرید تا در کنارشان آرام گیرید، و میان تان دوستی و مهربانی نهاد.
 

هر قدر تعلقات و وابستگی ها بیشتر باشد، زمینه نگرانی بیشتر است. امام صادق (ع) فرمود:
مَنْ تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِالدُّنْیا تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِثَلَاثِ خِصَالٍ هَمٍّ لَا یغْنِی وَ أَمَلٍ لَا یدْرَک وَ رَجَاءٍ لَا ینَال[11]
هر کس دلبستگی به دنیا پیدا کند، دلش سه خصلت پیدا خواهد کرد، اندوهی که به او سودی نمی رساند و آرزویی که به آن نخواهد رسید و امیدی که به دست نخواهد آورد.
 

کسانی که تدبیر امورشان را به خدا واگذار کنند، خداوند امورشان را سهل و آسان می کند.
قرآن می فرماید:
أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ[12]
من کار خود را به خدا وا می گذارم که خداوند نسبت به بندگانش بیناست.
در دعای عرفه آمده است:
الهی اغننی بِتَدبیرِک عَن تَدبیری وَ بِاختیارِک عَن اختیاری
خدایا! به جای این که من برای کارهایم تدبیر کنم، تو برایم تدبیر کن و با تدبیر خود، مرا از تدبیر کردن بی نیاز کن.
گاهی ممکن است چنین تقاضایی در انسان وجود داشته باشد، اما ریشه آن این باشد که می خواهد آسان تر و با تنبلی به دنیا برسد، بدون این که خود تلاش کند و برای همین از خداوند کمک می خواهد تا زودتر کارش انجام شود.
 

کسی که برای چیزی نگران است، باید بررسی کند که مشکل مورد نظر اگر رفع شدنی است، چاره جویی کند و تصمیم بگیرد و در راه برطرف ساختن آن از تمام توان خود استفاده کند و اگر مشکل، حل شدنی نیست، تسلیم قضا و قدر الهی گردد.
امام علی (ع) فرمود:
اذا نَزَلَ بِک مَکروهٌ فَانظُر فَان کانَ لک حیلةٌ فَلا تَعجز و ان لَم یکن فیه حِیلة فَلا تَجزع[13]
اگر بلایی نازل شد، توجه کن آیا راهکاری وجود دارد، پس ناامید نباش و انجام بده و اگر راهکاری وجود ندارد، پس جزع و بی تابی نکن.
به عبارت دیگر، در هر مشکلی، باید به این سه نکته توجه شود:
1) عامل نگرانی چیست؟
2) چه کاری می توان انجام داد؟
3) بهترین راه حل کدام است؟
 

برای غلبه بر نگرانی و تشویش خاطر، باید درهای دیروز و فردا را به روی خود ببندیم. بار امروز زندگی را سنگین نکنیم. هرروز به فکر همان روز باشیم.
امام صادق (ع) فرمود:
اعمَل لِکلِّ یومٍ بِما فِیهِ ترشدُ[14]
هر روز به کارهای همان روز بپرداز تا رشد نمایی.
 

سفرهای زیارتی، به رهایی انسان از اضطراب و فشار روانی می انجامد. همچون سفر زیارتی خانه خدا، زیارت عتبات، زیارت امام رضا (ع) و...
 

توسل در کاهش اضطراب و ناراحتی روحی، تأثیری شگرف دارد و بسیاری از مشکلات مردم با توسل به معصومان علیهم السلام برطرف می شود.[15]
 

نماز در کاهش احساس گناه و آرامش روانی اثر بسزایی دارد. قرآن می فرماید:
اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ[16]
از صبر و نماز یاری بجویید.
امام رضا (ع) فرمود:
إِذَا حَزَنَک أَمْرٌ شَدِیدٌ فَصَلِّ رَکعَتَین[17]
چون گرفتاری شدیدی برایت پیش آید که تو را غمگین سازد، دورکعت نماز بخوان.
خواندن نماز، آن هم پنج بار در روز، بهترین برنامه تمرین آرامش است.
 

دعا به معنای یاری جستن از قدرت بی نهایت خداوند است. انسان با دعا و یاد خداوند، آرامش می یابد.
 

یکی از راهکارهای مقابله با نگرانی ها، توکل است. توکل یعنی تضمین الهی، توکل یعنی انسان به خداوند تکیه کند.
قرآن کریم می فرماید:
وَ مَنْ یتَوَکلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ[18]
هرکه بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت می کند.
کسی که به خدا توکل می کند، بر این باور است که قدرت بزرگی پشتوانه اوست که وی به او تکیه کرده، از این رو از نتیجه کار مضطرب نمی شود، چرا که در تهیه مقدمات و لوازم انجام کار کوتاهی نکرده و از سوی دیگر اتکایش به خداست.
 

به هر میزان که آرزوها زیاد باشد، فشارهای روانی زیاد خواهد بود. لذا در روایات از آرزوهای بزرگ و طولانی نهی شده است.
 

توجه به این که زندگی دنیا، همراه با گرفتاری ها و بلاهاست، به انسان آرامش می دهد.
امام علی (ع) فرمود:
دَارٌ بِالْبَلَاءِ مَحْفُوفَةٌ وَ بِالْغَدْرِ مَعْرُوفَةٌ[19]
دنیا خانه ای است پوشیده از بلاها، به حیله و نیرنگ شناخته شده.
همچنین فرمود:
مَعَ کلِّ جَرْعَةٍ شَرَقٌ وَ فِی کلِّ أَکلَةٍ غَصَص[20]
در هر جرعه ای، اندوهی گلوگیر، و در هر لقمه ای استخوان شکسته ای قرار دارد.
در زندگی دنیا، نوش بی نیش، گنج بی رنج و زندگی بدون دردسر وجود ندارد.
 

یکی از راه های رسیدن به آرامش، عقده گشایی است. امام صادق (ع) فرمود:
إِذَا ضَاقَ أَحَدُکمْ فَلْیعْلِمْ أَخَاهُ وَ لَا یعِینُ عَلَی نَفْسِه[21]
هرگاه یکی از شما به درد و اندوهی دچار شد، برادر خود را آگاه سازد و بر خود سخت نگیرد.
روانشناسان می گویند: درد دل کردن، می تواند اضطراب درونی را تسکین بخشد.[22]
 

توجه به زندگی پیامبران می تواند به انسان آرامش دهد، زیرا بیشترین رنج ها را آنها تحمل کرده اند. قرآن می فرماید:
کلًّا نَقُصُّ عَلَیک مِنْ أَنْباءِ الرُّسُلِ ما نُثَبِّتُ بِهِ فُؤادَک[23]
ما از هر یک از سرگذشت های انبیا برای تو بازگو کردیم، تا به وسیله آن، قلبت را آرامش بخشیم.

در خاتمه به چند راه حل ساده و کاربردی نیز اشاره می شود:
1) خنده: خنده، آسان ترین، ارزان ترین و مؤثرترین پادزهر فشار روانی است.
2) با دیگران بودن: هر چند به هنگام فشار روانی، انسان از جمع دوری می کند ولی روان پزشکان معتقدند گوشه گیری، فشار روانی را تشدید می کند، چرا که باعث می شود شخص تمام حواس خود را روی مشکلات و افکار منفی متمرکز کند. بنابراین زمانی که احساس ناراحتی می کنیم، بهتر است در جمع دوستان و بستگان حضور یابیم، به ویژه در جمع کودکان که آنان به خوبی می دانند چگونه ما را مجبور به خنده کنند تا نگرانی ها را از یاد ببریم.
3) نوشتن عوامل نگرانی: یکی از راهکارهای ایجاد آرامش، نوشتن عوامل نگران کننده و تحلیل آنهاست و توجه به این که نگرانی، نمی تواند مشکل را حل کند و باید چاره اندیشی مناسبی نمود، و بدین وسیله می توان از شدت نگرانی کاست.
4) سرگرمی های سالم: زمانی که احساس نگرانی می کنید به خود استراحت دهید، مانند تفریح، نقاشی، دیدن فیلم های شاد و مطالعه کتاب های شادی بخش.
5) پیاده روی: پیاده روی، به طور طبیعی فشار روانی را کم می کند، به ویژه در پارک ها و فضاهای سبز و با نشاط.
6) رفتن به حمام: یک دوش آب گرم، به میزان قابل توجهی از اضطراب می کاهد.
7) توجه به گذرا بودن مشکلات دنیا: امام علی (ع) فرمود: إِنَّمَا الدُّنْیا دَارُ مَجَازٍ وَ الْآخِرَةُ دَارُ قَرَارٍ فَخُذُوا مِنْ مَمَرِّکمْ لِمَقَرِّکم[24]
دنیا، سرای گذر و آخرت، خانه جاویدان است. پس، از گذرگاه خویش برای سر منزل جاودانه توشه برگیرید.

منبع : بیماری های اخلاقی و درمان های قرآنی، ص: 67 , اکبری، محمود

پی نوشت ها
[1] . المیزان، ج 14، ص 225.
[2] . رعد/ 28.
[3] . طه/ 124.
[4] . طه/ 124.
[5] . انعام/ 82.
[6] . تفسیر موضوعى قرآن کریم، نشر معارف، ص 186.
[7] . مجموعه آثار، مطهرى، ج 1، ص 87.
[8] . کیهان، 23/ 7/ 84، ش 18357.
[9] . بحارالانوار، ج 68، ص 267.
[10] . روم/ 21؛ اعراف/ 189.
[11] . بحارالانوار، ج 70، ص 24.
[12] . غافر/ 44.
[13] . نهج البلاغه، ابن ابى الحدید، ج 10، ص 310.
[14] . طرائف الحکم یا اندرزهاى ممتاز، ج 2، ص 37.
[15] . روان‏شناسى سلامت، ج 2، ص 762.
[16] . بقره/ 153.
[17] . مکارم الاخلاق، ص 326.
[18] . طلاق/ 3.
[19] . نهج البلاغه، خطبه 226.
[20] . نهج البلاغه، قصار 191.
[21] . بحارالانوار، ج 71، ص 287.
[22] . آئین زندگى، ص 226.
[23] . هود/ 120.
[24] . نهج البلاغه، خطبه 203.